Στην ελληνική βιβλιογραφία έχουν χρησιμοποιηθεί οι παρακάτω όροι:
- φωνολογική ενημερότητα (Πόρποδας, 1996),
- φωνολογική συνείδηση
- φωνολογική επίγνωση και
- μεταφωνολογική ικανότητα (Μανωλίτσης, 2000).
Οι δεξιότητες που σχετίζονται με την φωνολογική ενημερότητα αναπτύσσονται με έναν αναμενόμενο και παρόμοιο τρόπο σε όλες τις γλώσσες. Aρχικά, τα παιδία αντιλαμβάνονται τις μεγαλύτερες φωνητικές μονάδες και όσο μεγαλώνουν κατανοούν ολοένα και τις πιο μικρές (λέξη → συλλαβή → φώνημα). Κατά παρόμοιο τρόπο, τα παιδία είναι σε θέση να εντοπίζουν ίδιους ή διαφορετικούς ήχους πριν κατακτήσουν την ικανότητα να χειρίζονται τους ήχους.
Σύμφωνα με τον Πόρποδα (2002), η φωνολογική ενημερότητα συνεπάγεται την κατάκτηση τριών δεξιοτήτων, οι οποίες εμπεριέχονται ως συστατικά στην έννοια της φωνολογικής ικανότητας. Αυτοί οι τομείς αποτελούν:
- τη φωνημική ενημερότητα, η οποία αποτελεί την ικανότητα χειρισμού των φωνημάτων μιας λέξης,
- τη συλλαβική ενημερότητα που προϋποθέτει το χειρισμό των συλλαβών και
- την επίγνωση της δομής της λέξης με την επίγνωση χειρισμού φωνημάτων αλλά και συλλαβών.
Αξιολόγηση της Φωνολογικής Ενημερότητας
Υπάρχουν πολλές μέθοδοι αξιολόγησης της φωνολογικής ενημερότητας, οι οποίες ελέγχουν διαφορετικά επίπεδα (φωνημικό, συλλαβικό) και απαιτούν διαφορετικές γνωστικές λειτουργίες και δεξιότητες. Επίσης υπάρχουν διάφορα σταθμισμένα εργαλεία αξιολόγησης που το καθένα από αυτά μπορεί να προσαρμoστεί ώστε να αξιολογεί είτε τη συλλαβική είτε τη φωνημική επίγνωση. Η Φ.Ε. αξιολογείται μέσα από δραστηριότητες, στις οποίες η κύρια απαίτηση είναι να εστιαστεί το παιδί στη φωνολογική μορφή, την ηχητική όψη και όχι στο νόημα της λέξης που καλείται να χειριστεί. Συνεπώς, η αξιολόγηση του βαθμού κατάκτησης της φωνολογικής ενημερότητας αποτελεί το βασικότερο ίσως στάδιο διάγνωσης των αναγνωστικών δυσκολιών και μας παρέχει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με το εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης.
Κάποιες από τις δραστηριότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι:
- Διάκριση συλλαβών και φωνημάτων
- Επίδειξη ομοιότητας τους ή μη
- Κατάδειξη ομοιοκαταληξίας
- Προσθήκη συλλαβών και φωνημάτων
- Αφαίρεση συλλαβών και φωνημάτων
- Αλλαγή θέσης συλλαβών και κυρίως φωνημάτων (Πόρποδας, 2002).
Πηγή: Παρασκευοπούλου, Ε. Ά., & Σκουντή, Ε. (2019). Η γνώση των επαγγελματιών λογοθεραπευτών για τα επίπεδα της φωνολογικής ενημερότητας.
Το άρθρο έχει ετοιμαστεί από την ομάδα λογοθεραπείας του κέντρου μας.
